Catfishing. Het is een term die je tegenwoordig steeds vaker in het nieuws voorbij ziet komen. Maar wat is catfishing nu eigenlijk, hoe vaak komt het voor, wat zijn de gevolgen, wat kun je doen om het te voorkomen én wat kun je doen als je een slachtoffer bent van catfishing?
Je kent de benaming ‘catfishing’ misschien wel van de documentaire of de Amerikaanse MTV show ‘Catfish’. Dit is een show waarbij het allemaal draait om een persoon die zich online anders voordoet dan wie hij (of zij) daadwerkelijk is. Dat is ook precies wat een catfish is: een persoon die in werkelijkheid iemand anders is, dan de persoon die hij of zij online zegt te zijn. Nu kan catfishing natuurlijk heel onschuldig zijn; een onzeker persoon zet de foto van een knappe onbekende op zijn of haar profiel om zo makkelijker in de smaak te vallen. Maar het kan ook veel minder onschuldige doeleinden hebben. Voorbeelden hiervan zijn anoniem pesten, online stalken, internet fraude, oplichting, of zelfs het aangaan van een nep relatie om op deze manier geld los te krijgen bij het slachtoffer.
“Dat zou mij nooit overkomen”, denk je misschien. Maar het ontmaskeren van een catfish is minder makkelijk dan je denkt. De ‘professionele’ catfish weet namelijk precies wat hij doet, en hoe hij het moet spelen om het slachtoffer direct te laten geloven dat hij of zij daadwerkelijk met deze persoon van doen heeft. Apps als Tinder, maar ook social media kanalen als Twitter en Facebook worden dan ook actief gebruikt om mensen op te lichten. De catfish weet op gevoelens in te spelen, een vertrouwensband aan te gaan, een menigte op te jutten of zelfs liefdesgevoelens te creëren om het slachtoffer (of meerdere slachtoffers) op deze manier tot dingen aan te zetten waar hij of zij anders misschien wel twee keer over na zou hebben gedacht. Het is dan ook niet voor niets dat:
Hoewel de meeste catfish zich richten op de leeftijdsgroep van 40 tot 65 jaar, richten zich ook steeds meer catfish zich op een nog kwetsbaardere doelgroep: kinderen. Vooral tieners worden steeds vaker slachtoffer van een catfish. Een volwassen man die zich bijvoorbeeld voordoet als een 15-jarige tiener, en op deze manier een vertrouwensrelatie met het slachtoffer aangaat (grooming). Meer dan eens worden jonge kinderen en tieners slachtoffers van deze oplichting, en in sommige gevallen zelfs slachtoffer van bijvoorbeeld een ‘loverboy’. Het is dus voor zowel ouder als kind ontzettend belangrijk om internet contacten altijd onder de loep te nemen. Hoewel het onmogelijk (en ook overbodig) is om het internetgedrag van een kind continu te monitoren, kun je als ouder wel de nodige voorlichting geven over internetveiligheid. Vertel je kinderen bijvoorbeeld om nooit (intieme) foto’s te versturen, zeker niet naar vreemden, en geen ontmoetingen te realiseren met contacten die ze online hebben leren kennen. Willen ze deze persoon toch graag ontmoeten? Dan ga jij als ouder natuurlijk mee. Op deze manier zorg je ervoor dat ook kinderen goed nadenken over hun internetgebruik en de mogelijke consequenties. Zo help je ze de nodige stappen te nemen om catfishing te voorkomen.
Maar hoe kun je een catfish herkennen en hoe voorkom je dat je het slachtoffer wordt van een catfish? Hoewel ze ontzettend goed zijn in het spelletje dat ze spelen, zijn er een aantal manieren waarop je kunt zien dat de persoon waarmee je in contact bent toch daadwerkelijk een catfish is. Zo zijn de foto’s vaak niet altijd even overtuigend, en lijken ze regelmatig rechtstreeks van een online databank te komen. Ze hebben vaak meer vrienden of volgers dan anderen, lijken online weinig interactie te hebben en delen niet altijd veel over hun persoonlijke leven. Logisch, want dat persoonlijke leven is heel wat anders dan het beeld dat ze van zichzelf willen creëren bij hun slachtoffer. Om zeker te zijn dat je niet met een catfish te maken hebt, kun je de volgende stappen ondernemen.
Heb je zo je twijfels bij een nieuw online contact? Gebruik Google dan om de waarheid boven water te halen. De voornaam, achternaam en woonplaats van de persoon zouden een direct spoor van internetgebruik op moeten leveren. Stel, hij/zij wil je niet zijn of haar achternaam geven, dan weet je waarschijnlijk al genoeg. Een paar basisgegevens kunnen het volgende opleveren: social media accounts, foto’s, websites en ga zo maar even door. Lijkt de persoon met wie je in contact bent gekomen geen duidelijke internet activiteit te hebben, dan kan het zijn dat je met een catfish van doen hebt.
Iedere catfish heeft wel een profielfoto op zijn of haar account staan. Door gebruik te maken van 'Google Images' kun je direct zien waar deze foto oorspronkelijk vandaan komt. Werkt dit niet? Dan vraag je natuurlijk om een aantal andere foto’s waar het gezicht duidelijk zichtbaar is. Een foto met zijn of haar beste vrienden bijvoorbeeld.
Maakt de potentiële catfish gebruik van social media? Dan is het niet moeilijk om vrienden en connecties te onderzoeken. Reageren mensen in zijn vriendenlijst bijvoorbeeld überhaupt op zijn posts, of lijken ze deze weleens? Kun je de mogelijke catfish terugvinden op foto’s van zijn vrienden? Twijfel je nog steeds, dan kun je ook één van zijn/haar ‘beste vrienden’ benaderen om te kijken of deze persoon inderdaad is wie hij zegt dat hij is.
Een persoon die zich als iemand anders voordoet, zal niet zomaar in zijn of haar ware gedaante willen worden gezien. Probeer dan ook zo snel mogelijk een videochat te starten om op deze manier even echt kennis te kunnen maken. Krijg je direct allerlei smoesjes, en worden ook ontmoetingen geannuleerd door traumatische ervaringen zoals het overlijden van een familielid of een plotseling ongeluk? Dan kan het zomaar zijn dat je met een catfish te maken hebt.
Soms kun je een catfish al herkennen zonder één van bovenstaande strategieën te gebruiken. Zit er iets niet helemaal lekker voor je gevoel, of lijkt het niet helemaal te kloppen? Vraagt de persoon in kwestie bijvoorbeeld om geld, persoonlijke informatie, of zijn al zijn of haar social media profielen op dezelfde datum aangemaakt? Dring dan meteen aan op een videochat. Blijkt een videochat gesprek (of zelfs echte ontmoeting) nooit mogelijk te zijn en eindig je iedere keer weer met een schuldgevoel? Dan word je waarschijnlijk bespeeld en kun je het contact het beste direct verbreken. Luister dus goed naar je gevoel.
Nu kan het altijd voorkomen dat je toch het slachtoffer bent geworden van catfishing. Wanneer je erachter komt dat alles wat je verteld is een leugen was, kan dit ontzettend verwarrend zijn. Mocht er sprake zijn van fraude, dan kun je hier het best direct de politie en de Fraudehelpdesk bij betrekken. Zorg dat je, wanneer je het contact wilt verbreken, alle contactgegevens van deze persoon blokkeert; van het e-mailadres tot het telefoonnummer. Na blokkade kun je deze gegevens verwijderen, en alsnog de moeite nemen om de politie of de Fraudehelpdesk te contacteren. Het kan zomaar eens zijn dat je een toekomstig slachtoffer veel pijn en moeite bespaard.
Steeds meer mensen zijn actief op dating en sociale mediawebsites. Op deze sites maken gebruikers een profiel aan waarmee ze zich aan anderen presenteren. Op een online profiel hoeven enkel de gewenste gegevens worden opgegeven, en deze informatie is vaak niet te controleren. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om de werkelijkheid te verdraaien, of om jezelf als iemand anders voor te doen.
Snapchat is een populaire app die dagelijks door miljoenen mensen gebruikt wordt. Helaas wordt de app ook steeds vaker misbruikt door criminelen en dat heeft soms verstrekkende gevolgen. Van oplichting tot zelfs geweld en beroving.
