AIVD jaarverslag 2024, nieuwe dreigingen en ontwikkelingen

Het jaarverslag van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) voor 2024 geeft een gedetailleerd overzicht van de huidige dreigingen waarmee Nederland te maken heeft. Het document beschrijft niet alleen de nationale en internationale veiligheidssituatie, maar belicht ook de geavanceerde methoden die gebruikt worden door zowel statelijke actoren als criminele netwerken. Dit artikel biedt een helder overzicht van de belangrijkste bevindingen uit het verslag, met een focus op de opkomende dreigingen en de manier waarop de AIVD deze probeert te bestrijden.

Toegenomen dreigingen door extremisme

In 2024 wordt de dreiging van extremisme in Nederland als groter en complexer beschouwd dan in voorgaande jaren. Dit geldt vooral voor het jihadistisch terrorisme, waar de AIVD een toename van zowel aanslagen als aanslagplots constateert. Jihadistische groeperingen zoals ISIS hebben in hun propaganda sterk de nadruk gelegd op de oorlog in Gaza en andere wereldconflicten, wat resulteerde in meer geradicaliseerde individuen, vooral onder jongeren. Deze jongeren worden voornamelijk online geradicaliseerd en vinden aansluiting bij terroristische netwerken zonder direct contact met de leiders van deze groepen. In Nederland hebben de autoriteiten een aantal aanslagplannen kunnen verijdelen, mede dankzij intensieve samenwerking tussen inlichtingendiensten in Europa.

De dreiging vanuit rechts extremisme neemt eveneens toe. De AIVD signaleerde dat rechts terroristische groepen, vaak bestaande uit jonge volwassenen met psychische problemen en een onstabiele thuissituatie, steeds gewelddadiger worden. In 2024 werd voor het eerst een aantal aanhangers van anti institutioneel extremisme aangeklaagd voor terroristische misdrijven. Dit was een belangrijke ontwikkeling, aangezien complotdenken en extreme vijandbeelden steeds vaker leiden tot gewelddadig gedrag. De AIVD werkt samen met andere instanties om deze dreigingen te monitoren en waar mogelijk in een vroeg stadium in te grijpen.

Criminele netwerken vormen een andere groeiende zorg. Deze netwerken hebben in 2024 hun capaciteit om informatie te verzamelen en geweld uit te voeren verder geprofessionaliseerd. Criminelen gebruiken geavanceerde technieken, vergelijkbaar met die van inlichtingendiensten, om doelwitten zoals politici, journalisten en advocaten te volgen. Dit maakt het voor de AIVD steeds moeilijker om deze netwerken tijdig te detecteren en te neutraliseren. De AIVD richt zich niet alleen op de opsporing van criminele activiteiten, maar ook op het identificeren van kwetsbaarheden in de wetgeving die door deze netwerken kunnen worden uitgebuit.

De rol van internationale dreigingen

De geopolitieke situatie speelt een steeds grotere rol in de nationale veiligheid van Nederland. Rusland is in 2024 een belangrijke speler geworden, waarbij het regime van president Vladimir Putin zich agressiever opstelt tegenover het Westen. De AIVD documenteerde verschillende sabotageacties die door Rusland werden uitgevoerd in Europese landen, gericht op het ondermijnen van de steun voor Oekraïne en het zaaien van angst binnen de westerse samenlevingen. Deze acties, waaronder brandstichting en het vernielen van vitale infrastructuur, zijn uitgevoerd door zowel officiële Russische inlichtingendiensten als door pro Russische netwerken en criminelen die door de staat werden aangestuurd.

Naast Rusland vormt China een andere belangrijke buitenlandse dreiging. In 2024 richtte de Chinese staat zich niet alleen op het verkrijgen van technologische en economische kennis, maar ook op het beïnvloeden van politieke besluitvorming in Europa. De AIVD rapporteerde dat China steeds meer gebruik maakte van digitale spionage om toegang te krijgen tot gevoelige informatie, vooral via bedrijven en academische instellingen. Dit vormt een bedreiging voor de economische veiligheid van Nederland, aangezien Chinese bedrijven en de Chinese overheid steeds meer invloed proberen uit te oefenen in de technologische sector.

Daarnaast is er de dreiging van Noord-Korea en Iran, die hun cybercapaciteiten in 2024 verder uitbreiden. Deze landen voeren niet alleen aanvallen uit op bedrijven en overheden, maar proberen ook via hack-and-leak-operaties de beeldvorming in het Westen te beïnvloeden. Cyberdreigingen nemen toe, niet alleen vanuit landen met gevestigde cyberaanvalsprogramma's zoals China en Rusland, maar ook van opkomende cyberactoren die eenvoudiger toegang hebben tot geavanceerde malware en spionagesoftware.

De toenemende impact van cyberdreigingen

Een van de meest opvallende trends in het AIVD jaarverslag 2024 is de toename van cyberdreigingen. In de afgelopen jaren is er wereldwijd een explosieve groei van offensieve cyberprogramma's, en Nederland is hier geen uitzondering op. De AIVD constateert dat cyberaanvallen steeds vaker gericht zijn op bedrijven en overheden in Nederland, waarbij landen zoals China, Rusland en Noord-Korea de grootste bedreigingen vormen. De aanval op een Nederlands defensienetwerk in 2024, die aan de Chinese staat werd toegeschreven, is een voorbeeld van de groeiende digitale dreigingen.

Cybercriminelen hebben tegenwoordig steeds geavanceerdere technieken tot hun beschikking, waaronder commerciële spyware die gemakkelijk kan worden ingezet voor digitale spionage. De meeste aanvallen richten zich op zwakke punten in de infrastructuur van bedrijven, zoals mobiele apparaten en online opslagdiensten, waar vaak onvoldoende beveiliging is. Dit maakt het voor aanvallers relatief eenvoudig om toegang te krijgen tot vertrouwelijke gegevens. De AIVD heeft ook aangegeven dat het voor bedrijven steeds moeilijker wordt om zich te beschermen tegen de groeiende en steeds geavanceerdere cyberdreigingen.

In de toekomst zullen zowel de publieke als de private sector moeten blijven investeren in de versterking van hun cyberveiligheid om zich te wapenen tegen de risico's die gepaard gaan met deze steeds complexere dreigingen. Dit vraagt om voortdurende samenwerking tussen inlichtingendiensten, bedrijven en overheden om kwetsbaarheden snel te identificeren en te verhelpen.

De rol van de AIVD in nationale veiligheid

De AIVD speelt een cruciale rol in het waarborgen van de nationale veiligheid. Het werk van de dienst is gericht op het opsporen en voorkomen van dreigingen die de democratische rechtsorde van Nederland kunnen ondermijnen. De AIVD heeft in 2024 meerdere dreigingen succesvol verstoord, waaronder jihadistische aanslagplots, rechts terroristische activiteiten en spionagepogingen door buitenlandse mogendheden. De samenwerking met andere inlichtingendiensten en de politie is hierbij van essentieel belang, aangezien deze gezamenlijke aanpak ervoor zorgt dat dreigingen in een vroeg stadium worden geïdentificeerd en aangepakt.

Een ander belangrijk aspect van het werk van de AIVD is de bescherming van de privacy en rechten van burgers. De dienst werkt binnen de kaders van de wet en houdt toezicht op de naleving van de privacyregels bij het verzamelen en analyseren van informatie. Door het uitvoeren van grondig en zorgvuldig onderzoek kan de AIVD bijdragen aan de bescherming van de nationale veiligheid zonder de fundamentele vrijheden van burgers in gevaar te brengen.

Het AIVD jaarverslag 2024 biedt een uitgebreid overzicht van de complexe dreigingen waarmee Nederland te maken heeft. Van jihadistisch terrorisme en rechts extremisme tot cyberdreigingen en buitenlandse spionage, de veiligheidsuitdagingen zijn veelzijdig en vereisen een gecoördineerde en veelzijdige aanpak. De AIVD speelt hierin een sleutelrol, maar samenwerking tussen inlichtingendiensten, overheden en bedrijven is essentieel om de nationale veiligheid te waarborgen.

Wat is?

• Jihadistisch terrorisme: Dit verwijst naar terroristische acties die worden uitgevoerd door groepen die zich beroepen op een extreme, gewelddadige interpretatie van de islam. Deze groepen willen vaak politieke doelen bereiken, zoals het vestigen van een islamitische staat of het strijden tegen westerse invloeden.
• Radicalisering: Het proces waarbij een persoon of groep steeds extremere ideeën en overtuigingen aanneemt, vaak gericht tegen de gevestigde orde of het politieke systeem. Het kan leiden tot gewelddadig gedrag, zoals terrorisme.
• Criminele netwerken: Dit zijn georganiseerde groepen die zich bezighouden met illegale activiteiten, zoals drugshandel, mensenhandel of cybercriminaliteit. Sommige van deze netwerken kunnen ook betrokken raken bij spionage of geweld tegen doelwitten zoals politici of journalisten.
• Hack-and-leakoperaties: Een techniek waarbij hackers gevoelige informatie stelen en deze publiekelijk vrijgeven (leaken), vaak om de reputatie van een individu, organisatie of land te schaden. Dit wordt vaak gedaan door landen of groeperingen met politieke motieven.
• Proliferatie: In de context van cyberdreigingen verwijst proliferatie naar de verspreiding van technologieën of wapens die kunnen worden gebruikt voor digitale aanvallen, zoals malware of hackingtools. Het kan ook betrekking hebben op de verspreiding van nucleaire technologie of andere gevaarlijke middelen.
• Offensieve cyberprogramma's: Cyberprogramma's die gericht zijn op het uitvoeren van digitale aanvallen, zoals het hacken van netwerken of het stelen van gegevens. Deze aanvallen kunnen afkomstig zijn van landen (zoals China, Rusland, of Noord-Korea) of van andere groepen met politieke of economische doelen.
• Greyzone conflict: Een conflict dat zich buiten het traditionele oorlogsgebied afspeelt. Het omvat activiteiten zoals cyberaanvallen, spionage en desinformatiecampagnes die niet openlijk worden gevoerd als een oorlog, maar die wel aanzienlijke schade kunnen aanrichten.
• Desinformatiecampagnes: Het verspreiden van valse of misleidende informatie, vaak met het doel om publieke opinie te beïnvloeden, verwarring te zaaien of de reputatie van bepaalde landen of groepen te schaden.
• Whole-of-societybenadering: Dit betekent dat een land of organisatie niet alleen de overheid, maar ook bedrijven, universiteiten en andere maatschappelijke instellingen inzet om bepaalde doelen te bereiken. In de context van China betekent dit dat het land zijn hele samenleving gebruikt voor spionage en invloed, waarbij zelfs gewone burgers of bedrijven worden aangespoord om samen te werken met de staat.
• Complotdenken: Het geloven in theorieën die stellen dat machtige groepen of individuen achter de schermen werken om bepaalde gebeurtenissen te manipuleren, vaak met negatieve bedoelingen voor het gewone volk. Dit kan leiden tot extremistische overtuigingen en gedrag.

Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.