Sinds begin 2021 is er een procedure om de gegevens van een oplichter op te vragen bij je bank. Hoe werkt dat en hoe krijg je je geld terug?
NAW gegevens oplichter
De procedure heet voluit Procedure NAW-gegevens Begunstigde bij niet-bancaire Fraude (PNBF). Banken kunnen slachtoffers van niet-bancaire fraude de NAW-gegevens (naam, adres, woonplaats) van hun (vermeende) oplichter geven.
Dit doen banken alleen als je aan bepaalde voorwaarden voldoet. Voldoe je aan die voorwaarden? Dan krijgt de oplichter eerst 3 weken de tijd om het geld vrijwillig terug te betalen. Gebeurt dit niet, dan krijg je de NAW-gegevens,
Niet-bancaire fraude
De procedure geldt alleen bij niet-bancaire fraude. Dat is fraude waarbij het slachtoffer zelf de betaalopdracht geeft. Banken vergoeden nu alleen schade als je níet zelf de betaalopdracht hebt gegeven. In ieder geval als je je aan de veiligheidsvoorschriften hebt gehouden.
Alleen voor bankspoofing, een vorm van niet-bancaire fraude, maakten de banken vorig jaar een uitzondering. Die schade vergoedt de bank onder voorwaarden wel.
Maar verder krijg je als slachtoffer van niet-bancaire fraude in principe je geld niet via de bank terug. De PNBF moet ervoor zorgen dat dit via een andere weg mogelijk wél lukt.
Je kunt de gegevens van een oplichter bij 2 soorten niet-bancaire fraude opvragen:
- Oplichting door een online nepverkoper of nepwebwinkel.
- Oplichting via een bericht (zoals WhatsApp, e-mail of sms) of telefoon. Van bijvoorbeeld een vriend, een bank, bedrijf of overheidsinstelling.
1. Oplichting door online nepverkoper of nepwebshop
Ben je opgelicht door een online nepverkoper of nepwebwinkel? Om de gegevens van je oplichter te krijgen moet je aan onderstaande voorwaarden voldoen. Deze zijn opgesteld door de Betaalvereniging Nederland.
- Je bent opgelicht en hebt betaald voor een aankoop bij iemand die je verder niet kent. Bijvoorbeeld een aankoop via Marktplaats of bij een nepwebwinkel.
- Je hebt wel betaald maar de verkoper heeft niets geleverd. Of de verkoper levert opzettelijk iets heel anders dat veel minder waard is.
- Je hebt betaald via je eigen bank, naar het IBAN van de oplichter. Bijvoorbeeld met een overboeking of een mobiel betaalverzoek (bijvoorbeeld met een Tikkie).
- De betaling aan de oplichter is niet ouder dan 13 maanden.
- Je eigen IBAN én het IBAN van de oplichter zijn Nederlandse IBANs die beginnen met de letters NL.
- Je kunt de NAW-gegevens van de oplichter zelf niet op een andere manier opzoeken of opvragen.
- Je hebt via de website van de politie al online aangifte gedaan van deze oplichting, met je DigiD.
- Je hebt op de webpagina ‘Controleer verkoopgegevens’ van de politie de gegevens ingevuld. Je kreeg daarna een waarschuwing over het IBAN van de oplichter, in een rood kader. De bank wil een schermafbeelding van die waarschuwing.
- je hebt al geprobeerd om de betaling terug te krijgen, maar dat is niet gelukt.
2. Oplichting via een bericht (e-mail, sms, WhatsApp) of telefoon
Ben je slachtoffer van WhatsAppfraude? Of ben je op een ander nepbericht ingegaan? Om de gegevens van je oplichter te krijgen moet je aan onderstaande voorwaarden voldoen. Deze zijn opgesteld door de Betaalvereniging Nederland.
- Je bent opgelicht met een tekstbericht of aan de telefoon om te betalen zonder dat je daar iets voor terugkrijgt. Tekstberichten zijn bijvoorbeeld e-mail, sms of WhatsApp.
- Je hebt uiteindelijk betaald aan een persoon of een bedrijf dat je verder niet kent.
- Je hebt aan de oplichter betaald via je bank, naar het IBAN van de oplichter. Bijvoorbeeld met een overboeking of een mobiel betaalverzoek (bijvoorbeeld met een Tikkie).
- Je betaling aan de oplichter is niet ouder dan 13 maanden.
- Je eigen IBAN én het IBAN van de oplichter zijn Nederlandse IBANs die beginnen met de letters NL.
- Je kunt de NAW-gegevens van de oplichter zelf niet op een andere manier opzoeken of opvragen.
- Je hebt bij de politie al aangifte gedaan van deze oplichting.
- Je hebt al geprobeerd om de betaling terug te krijgen van de oplichter maar dat is niet gelukt.
Stappen na ontvangst gegevens oplichter
Als je aan de voorwaarden voldoet kun je een aanvraag via de klantenservice van je eigen bank doen. Mogelijk heb je naar aanleiding van de fraude al contact met je bank. Of heeft je bank zelf op de mogelijkheid gewezen.
Als de bank je aanvraag goedkeurt, dan krijgt de (vermeende) oplichter eerst een verzoek van de bank. Hij krijgt 3 weken om het geld vrijwillig terug te betalen. Volgens de Betaalvereniging Nederland gebeurt dit regelmatig. Maar is dat niet het geval, dan krijg je de NAW-gegevens.
Banken kunnen wel besluiten dat je de gegevens niet krijgt. Bijvoorbeeld als het om een kwetsbare minderjarige gaat, of iemand die onder curatele staat. Ook kan de verdachte bezwaar indienen tegen het doorgeven van zijn adresgegevens. Daar moet dan wel een gegronde reden voor zijn.
Heb je de NAW-gegevens uiteindelijk in handen? Dan kun je een civiele procedure starten om je geld terug te eisen. Het is uiteraard niet de bedoeling dat je voor eigen rechter gaat spelen.
Civiele procedure starten
Een civiele procedure is een rechtszaak tussen 2 partijen. Die partijen kunnen particulieren, stichtingen of bedrijven zijn. Voor het opstarten van een civiele procedure kun je het beste hulp inschakelen.
De volgende partijen kunnen je mogelijk helpen:
- Je rechtsbijstandsverzekeraar (check of je verzekeraar dit dekt), of misschien ben je apart verzekerd tegen cybercriminaliteit en dekt deze verzekering hulp.
- Een advocaat.
- Een gerechtsdeurwaarder, die de vermeende oplichter aansprakelijk kan stellen. Er zijn op dit moment 2 gespecialiseerde partijen: LAVG en SODA.
1. LAVG
De LAVG (Landelijke Associatie van Gerechtsdeurwaarders) biedt de dienst EHBO-fraude (Eerst Hulp bij Online Fraude) aan.
De LAVG stelt de oplichter aansprakelijk. Dit is kosteloos. Als de oplichter betaalt, dan krijg je je geld terug. De oplichter betaalt ook de kosten die LAVG heeft gemaakt. Hier komt nog geen rechter aan te pas.
Als de oplichter niet betaalt, kun je een gerechtelijke incasso starten. LAVG brengt de (vermeende) oplichter dan voor de rechter. De kosten voor zo'n proces moet je wel zelf voorschieten. Dit doet LAVG alleen met jouw toestemming.
Als de oplichter wordt veroordeeld, moet de oplichter deze kosten meestal ook vergoeden. Maar wordt hij niet veroordeeld, dan draai je zelf op voor de kosten. Het is dus belangrijk om de kosten en baten van zo'n proces goed af te wegen.
LAVG heeft tot nu toe in alle gevoerde rechtszaken gelijk gekregen.
2.SODA
SODA (Service Organisatie Directe Aansprakelijkstelling) is een stichting zonder winstoogmerk. SODA stelt, net als de LAVG, de vermeende oplichter aansprakelijk.
Bij SODA zijn de kosten (inclusief alle gerechtelijke kosten) voor het verhalen van de schade nooit voor rekening van het slachtoffer.
SODA houdt een bedrag in als solidariteitsreservering, die in een fonds komt. Die reservering wordt dus door de oplichter betaald. Wordt een oplichter niet veroordeeld? Dan betaalt SODA de kosten vanuit het fonds. Vanuit dit fonds worden de proceskosten betaald. Hierdoor ontstaat er voor alle benadeelden rechtsgelijkheid.
Het bedrag dat SODA verhaalt bestaat dus uit:
- Het bedrag waarvoor het slachtoffer is opgelicht.
- De kosten van SODA.
- De solidariteitsreservering.
Geen NAW-gegevens van je bank?
Voldoe je niet aan de voorwaarden van de bank? Bijvoorbeeld omdat je geen (Nederlands) IBAN hebt?
Dat komt regelmatig voor. Bijvoorbeeld als je niet direct aan de oplichter hebt betaalt, maar via een zogenoemde payment service provider hebt overgemaakt. Zo’n partij regelt de online betalingen voor bedrijven. Je ziet dan de naam van die partij op je afschrift, zoals Mollie of Buckaroo.
Je kunt de fraude vaak wel melden bij deze partijen. Maar ze mogen geen NAW- gegevens aan consumenten verstrekken. Je kunt ook een rechtsvertegenwoordiger, zoals de LAVG of SODA, vragen dit te doen.
Pilot tegen fraude online handel
In juli 2021 startte de politie een pilot om fraude bij online handel tegen te gaan. Het gaat hierbij alleen om fraudegevallen waarbij je iets koopt bij een webshop of Marktplaats en niets geleverd krijgt.
Tijdens de pilot werden dit soort fraudegevallen direct na aangifte in behandeling gegeven bij de LAVG en SODA. Zij stelden vervolgens de verdachten aansprakelijk. De pilot was succesvol en zal waarschijnlijk worden uitgebreid.
Lees ook:
Bron: bijinternetfraude.nl, lavg.nl, politie.nl, betaalvereniging.nl, consumentenbond.nl
Indien er nog vragen zijn omtrent cybercriminaliteit en het darkweb, dan kunt u tevens onze pagina met veelgestelde vragen raadplegen.
Of stel al uw vragen aan onze AI-chatbot.
"De Cybercrimeinfo AI Chatbot - Elke dag getraind, elke dag beter in de strijd tegen digitale criminaliteit."