'Log4j' kerstcadeau voor cybercriminelen

Gepubliceerd op 14 december 2021 om 15:00

Diverse bedrijven grijpen hard in en zetten uit voorzorg webapplicaties uit. Verschillende gemeenten hebben dat nu al gedaan. Ook ABN Amro bevestigt tegenover de krant een deel van zijn systemen te hebben uitgeschakeld. IT-beveiligers zeggen bij de NOS dat het slechts een kwestie van dagen zal zijn voor er ransomware-aanvallen plaatsvinden die veel systemen tegelijk kunnen grijpen.

Wat is het probleem?

Een groot beveiligingsprobleem in een vrij onbekend softwarepakket met de naam 'Log4j' leidt tot veel hoofdbrekens bij beveiligingsexperts. Het softwarepakket is alomtegenwoordig, waardoor veel bedrijven - en daarmee ook hun klanten - kwetsbaar zijn. Maar de precieze impact zal pas later duidelijk worden.

De angst is dat bedrijven slachtoffer worden van ransomware, of dat data van klanten gestolen zullen worden. Het is verleidelijk om te denken dat dat misschien meevalt, nu na vier dagen nog geen gevallen bekend zijn van gehackte bedrijven.

Maar die kans op een meevaller lijkt klein. "Nee, ik denk niet dat dit met een sisser gaat aflopen", zegt beveiligingsexpert Frank Groenewegen van Deloitte. "Aanvallers zijn momenteel druk bezig om te bedenken hoe ze het probleem het best kunnen misbruiken."

Dat denkt ook beveiligingsonderzoeker John Fokker van McAfee, wiens weekend net als dat van veel collega's in het teken stond van het nieuws over het beveiligingsprobleem. "Nu zijn aanvallers nog op zoek naar potentiële slachtoffers. Over een paar dagen of weken zul je de eerste ransomware-slachtoffers zien."

Waarom 'Log4j' kwetsbaarheid zo gevaarlijk is 

Het beveiligingsprobleem zit in een softwarepakket dat massaal blijkt te worden gebruikt en is bedoeld om zogenoemde logboeken bij te houden. Veel softwarepakketten doen dat: op die manier kan de activiteit van een computersysteem worden bijgehouden en kunnen fouten worden ontdekt en zelfs 'hack aanvallen' worden geregistreerd. In dit geval kan een aanvaller eigen programmeercode uitvoeren door een fout in het softwarepakket.

Veel andere softwarepakketten blijken 'Log4j' te gebruiken om hun logboeken bij te houden. Dus nu er een ernstig lek in het pakket is ontdekt, zijn in één keer ook ontzettend veel bedrijven in potentie kwetsbaar. Wel verschilt de precieze impact en de manier waarop het lek kan worden misbruikt per bedrijf.

Ook grote bedrijven als Apple, Amazon en Tesla zijn nu dus ook kwetsbaar voor het vrijdag ontdekte probleem. En ook grote softwarepakketten, die op hun beurt weer door ontzettend veel bedrijven en organisaties worden gebruikt, hebben het probleem aan boord, soms ook zonder dat ze het weten.

"Ik denk dat vrij weinig mensen doorhebben hoe diep dit gaat", zegt onderzoeker Cas van Cooten, ook van Deloitte. Hij slaagde erin Apple te 'hacken' door de naam van zijn iPhone te veranderen. Door programmeercode in zijn telefoonnaam te zetten, leidde hij een Apple-server om de tuin en werd er een onschuldig signaaltje verstuurd naar een server die Van Cooten uitkoos. Een kwaadwillende zou ernstigere zaken voor elkaar kunnen krijgen.

'Log4j' kerstcadeau cybercriminelen

Het probleem zit hem in een logsysteem van web- en applicatieservers. Aanvallers kunnen via dit probleem ongewenste opdrachten uitvoeren op de systemen van organisaties. Ook kunnen ze met een simpele opdracht zien of systemen kwetsbaar zijn om vervolgens een aanval uit te voeren. De kerstvakantie is traditiegetrouw een periode dat aanvallers toeslaan, omdat er dan minder personeel beschikbaar is. Met deze timing in het achterhoofd, verwachten deskundigen grote problemen op zeer korte termijn.

Nu al wordt malware uitgezaaid die ervoor zorgt dat rekenkracht wordt ingepikt om cryptovaluta te minen. Dat is vooral vervelend, maar legt systemen meestal niet plat. De grotere angst is voor ransomware die via dit gat naar binnensluipt. 

Uniek of niet?

Dat er in één keer zo veel bedrijven en computersystemen kwetsbaar zijn voor één probleem, is vrij uniek. Tegelijkertijd waren er in het verleden ook beveiligingsproblemen die sneller tot problemen leidden. Zo werden deze zomer in één keer veel bedrijven getroffen door ransomware, nadat een beveiligingsprobleem in het programma Kaseya was gevonden. Dat wordt veel gebruikt door ict-beheerders om op afstand computers te beheren.

Dat was een enorm krachtig lek: als een systeem kwetsbaar was, kon je als aanvaller meteen op zogenoemd beheerdersniveau ingrijpen en bijvoorbeeld ransomware uitvoeren. Dat is in dit geval niet zo.

"Het bijhouden van logboeken gebeurt op een lager niveau", legt Groenewegen uit. Daardoor kan een aanvaller in eerste instantie minder, en moet hij zoeken naar manieren om meer bevoegdheden te krijgen.

Maar iedereen in het 'cyberwereldje' is het erover eens: het is een kwestie van tijd tot mensen dat lukt. Daarom moeten bedrijven nu snel aan de slag, stelt ook het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) van de Nederlandse overheid. Fokker: "Hoe langer je wacht, hoe groter de kans dat iemand erin slaagt om dit te misbruiken."

Vaisha Bernard, mede-oprichter van beveiligingsbedrijf EYE, denkt dat de aanvallers op een bepaald moment in één keer kunnen toeslaan. "Bijvoorbeeld een paar dagen voor Kerst." Dan is er minder personeel aanwezig en veroorzaakt een aanval met bijvoorbeeld ransomware veel meer schade. Het overkwam twee jaar geleden nog de Universiteit Maastricht.

Een gevaar daarbij is dat bedrijven over het hoofd zien dat ze 'Log4j' ergens gebruiken, zonder dat ze het weten. "Het is alsof er ergens een ingrediënt van een fabrikant dat in heel veel producten zit opeens niet in orde blijkt te zijn", zegt Groenewegen.

Groot verschil met de voedselindustrie is dat daarbij beter minutieus wordt bijgehouden welk ingrediënt in welk product zit. Hoewel het NCSC samen met onderzoekers in allerijl een lijst met kwetsbare producten heeft opgesteld, is dat volledige overzicht er voor software niet.

Ook een probleem is dat veel software zoals deze - die door ontzettend veel bedrijven wordt gebruikt, van overheden tot tech-giganten - door vrijwilligers in hun vrije tijd wordt onderhouden. Groenewegen: "Miljoenenbedrijven zijn dan afhankelijk van het werk van een paar vrijwilligers. Dat is toch ook bizar?"

Bron: @xkcdComic, github.com, @chvancooten, @gemhofvantwente, cmweb.nl, nos.nl

‘Apache Log4j’ gerelateerde artikelen 》

 

Actuele aanvallen overzicht per dag 》

Ernstige kwetsbaarheden 》

 

Heeft u tips of verdachte activiteiten gezien online? Neem dan contact op met de politie. Telefonisch via het nummer 0900-8844 of online via het meld formulier. Uiteraard kunt u daarnaast ook tips melden bij Cybercrimeinfo.

Meer nieuws

"De Nederlandse politie heeft voortdurend een belangrijke rol in dit soort internationale onderzoeken"

Door een grootschalige en internationaal gecoördineerde actie zijn politie-eenheden uit diverse landen erin geslaagd om de VPN-provider DoubleVPN offline te halen. Politiediensten uit onder meer Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Canada en de Verenigde Staten zeggen dat hackers en cybercriminelen de VPN-service gebruikten om ransomware-aanvallen en andere digitale misdrijven uit te voeren. Nu de gehele infrastructuur van DoubleVPN platligt, is het criminele circuit een gevoelige klap toegebracht.

Lees meer »

Aanval hoeven niet altijd geraffineerd te zijn om succes te hebben

Hackers en cybercriminelen gaan steeds geraffineerder te werk bij het uitvoeren van cyberaanvallen. Doordat burgers te weinig of geen beveiligingsmaatregelen nemen en onvoldoende opletten, zijn steeds meer aanvallen succesvol. Het bestrijden van cybercrime is dan ook ‘een forse uitdaging’ die ‘een blijvende inspanning’ vraagt. Dat schrijft demissionair minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus in een brief aan de Tweede Kamer.

Lees meer »

Mandemakers groep: ‘ondanks adequate beveiliging’ toch slachtoffer

Keuken- en meubelverkoper De Mandemakers Groep (DMG) is het slachtoffer geworden van hackers. Zij slaagden erin om een groot deel van de IT-systemen te blokkeren. DMG heeft aangifte gedaan bij de politie en melding van het voorval gemaakt bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Cybersecuritybedrijf Fox-IT helpt het bedrijf bij de afwikkeling van de aanval en het versterken van de beveiligingsmaatregelen.

Lees meer »

Overzicht cyberaanvallen week 25-2021

Luik (B) meldt grootschalige en gerichte aanval op gemeentesystemen, ransomware-aanval kostte Ierse gezondheidszorg al 100 miljoen euro en ChaChi RAT-trojan richt zich met ransomware op onderwijs. Hier het overzicht van afgelopen week en het nieuws van dag tot dag.

Lees meer »

Cybercrime nieuwsbrief 164 week 25-2021

Versoepeling coronamaatregelen zijn kansen voor cybercriminelen, cybercriminelen verhandelen de toegang tot organisaties en de politie en de wethouder van Breda hebben je hulp nodig. Dit en meer lees je in nieuwsbrief 164.

Lees meer »

Phishing, nepshop en fraude meldingen week 25-2021

Het melden van 'digitale oplichting' pogingen is belangrijk, door het melden kunnen we andere potentiële slachtoffers behoeden voor het te laat is. Heb je een phishing mail, smishing bericht of werd je gebeld en vertrouw je het niet? Laat het ons, of onze collega's van Opgelicht?!, Radar, Kassa, of Fraudehelpdesk dan weten, want Samen bestrijden we cybercrime / digitale fraude. Ben je slachtoffer geworden van oplichting doe dan 'altijd' aangifte bij de politie.

Lees meer »

Deepweb zo’n 500 keer groter dan het gewone internet

Het wereldwijde web is op te delen in verscheidene lagen, te weten het surfaceweb, deepweb en darkweb. Omdat er vaak verwarring bestaat over wat deze lagen precies inhouden, leggen we dat op deze pagina voor eens en altijd goed uit. Wat vind je precies op het darkweb, deepweb en surfaceweb, en hoe kom je erop?

Lees meer »

We hebben meer slagkracht nodig, samenleving steeds ingewikkelder

Het nieuwe kabinet moet structureel, dus jaarlijks, 1,3 miljard euro steken in de politie, het Openbaar Ministerie, de rechters, de reclassering en Slachtofferhulp. “We hebben meer slagkracht nodig”, zegt voorzitter van het College van procureurs-generaal van het OM Gerrit van der Burg in Goedemorgen Nederland op NPO 1.

Lees meer »