Deze podcast is AI-gegeneerd. (Engels)
Online oplichting is een groeiend probleem dat veel mensen wereldwijd treft, met Nederland als een van de landen waar het aantal slachtoffers elk jaar toeneemt. De schade die wordt aangericht door online oplichters varieert vaak van kleine bedragen van enkele tientallen euro's tot honderden euro's, maar de gevolgen voor de slachtoffers zijn groot. Wat echter het meeste schrijnend is, is dat de meeste slachtoffers hun verloren geld niet terugkrijgen. Dit roept belangrijke vragen op over de effectiviteit van de beschikbare juridische procedures en waarom zo weinig slachtoffers erin slagen hun schade te verhalen. In dit artikel onderzoeken we de omvang van de schade, de mogelijkheden voor schadevergoeding, en de barrières die slachtoffers ondervinden bij het terugvorderen van hun verloren geld.
De omvang van de schade door online oplichting
Online oplichting is een fenomeen dat zich in verschillende vormen voordoet, van phishing en valse webshops tot frauduleuze investeringsaanbiedingen en bankfraude. In Nederland worden jaarlijks honderdduizenden mensen slachtoffer van deze digitale misdrijven. De schade per slachtoffer varieert vaak tussen de 1 en 500 euro. Dit lijkt misschien een relatief klein bedrag, maar voor de slachtoffers kan het een grote impact hebben, zowel financieel als psychologisch.
Volgens onderzoek van de Haagse Hogeschool krijgt maar liefst 80% van de slachtoffers van online oplichting hun verloren geld niet terug. Dit percentage is bijzonder hoog, zeker gezien de relatief lage schadebedragen. Het feit dat zoveel mensen hun geld niet terugzien, wijst op de gebrekkige werking van de systemen die ervoor zouden moeten zorgen dat oplichters verantwoordelijk worden gehouden en slachtoffers worden vergoed. Terwijl oplichting via internet en sociale media in toenemende mate geavanceerd en ingewikkeld wordt, blijven de mogelijkheden voor slachtoffers om hun schade terug te vorderen beperkt en moeilijk toegankelijk.
In Nederland wordt online oplichting steeds vaker geassocieerd met psychologische manipulatie, waarbij oplichters gebruik maken van persoonlijke informatie die vaak wordt verkregen via datalekken of sociale media. Dit maakt het voor slachtoffers des te moeilijker om zich te wapenen tegen deze vormen van fraude, omdat oplichters precies weten hoe ze de slachtoffers moeten benaderen om hen te misleiden. Het gebrek aan duidelijke en toegankelijke routes voor schadevergoeding maakt het herstel van verlies voor slachtoffers een enorme uitdaging.
De strafrechtelijke weg en de beperkte effectiviteit
Wanneer mensen slachtoffer worden van online oplichting, doen veel van hen aangifte bij de politie. In 2024 gaf ongeveer 20% van de slachtoffers aan de autoriteiten dat ze slachtoffer waren geworden van oplichting. Toch blijkt uit onderzoek dat slechts 1% van de gevallen resulteert in het daadwerkelijk terugkrijgen van het verloren geld. Dit lage percentage roept belangrijke vragen op over de effectiviteit van de strafrechtelijke aanpak van online oplichting.
Er zijn verschillende redenen waarom de strafrechtelijke weg vaak niet effectief is. Ten eerste ontbreekt het vaak aan hard bewijs om de oplichters op te sporen. Veel oplichters maken gebruik van geavanceerde technieken om hun identiteit en locatie te verhullen, bijvoorbeeld door gebruik te maken van valse gegevens of door digitale sporen te verbergen. Dit maakt het voor de politie bijzonder lastig om de daders te traceren en te vervolgen.
Daarnaast is er een gebrek aan middelen bij de politie om de vele aangiftes die binnenkomen te verwerken. De capaciteit van de politie is niet altijd toereikend om de complexe zaken die gepaard gaan met online oplichting in detail te onderzoeken. De technologie die nodig is om oplichters online te volgen, vereist gespecialiseerde kennis en tools, die niet altijd in voldoende mate aanwezig zijn bij de autoriteiten. Daarom blijven veel zaken onopgelost, wat de kans op het terugkrijgen van verloren geld aanzienlijk verkleint.
Een andere factor die de effectiviteit van de strafrechtelijke aanpak ondermijnt, is het feit dat online oplichting vaak grensoverschrijdend is. Veel oplichters opereren vanuit het buitenland, waardoor het voor de politie moeilijk is om de juiste stappen te ondernemen. In dit soort gevallen moeten landen vaak samenwerken, maar dit kan tijdrovend zijn en komt niet altijd tot een oplossing.
De civielrechtelijke procedure: onbekend en moeilijk toegankelijk
Naast de strafrechtelijke weg is er sinds 2021 een civielrechtelijke procedure beschikbaar waarmee slachtoffers van online oplichting mogelijk hun schade kunnen terugvorderen. Deze procedure, genaamd de Procedure NAW-gegevens Begunstigde bij Niet-Bancaire Fraude (PNBF), biedt slachtoffers de mogelijkheid om via hun bank de naam, adres en woonplaats (NAW-gegevens) van de oplichter op te vragen. Met deze gegevens kunnen slachtoffers juridische stappen ondernemen, bijvoorbeeld door een deurwaarder in te schakelen om het verloren geld terug te vorderen.
Hoewel deze procedure potentieel een belangrijke route is om schade terug te vorderen, blijkt uit onderzoek dat slechts 0,2% van de slachtoffers daadwerkelijk gebruikmaakt van de mogelijkheid. Dit lage percentage is voornamelijk te wijten aan een gebrek aan bekendheid met de procedure. Volgens het onderzoek is 65% van de slachtoffers zich niet bewust van de Procedure NAW-gegevens Begunstigde bij Niet-Bancaire Fraude, wat aangeeft dat er een ernstig gebrek aan informatie en voorlichting is over deze route.
De complexiteit van de procedure vormt een andere belangrijke belemmering. Veel slachtoffers ervaren de civielrechtelijke stappen als verwarrend of intimiderend, vooral als ze niet bekend zijn met juridische processen. Bovendien is er vaak onzekerheid over de kosten die verbonden zijn aan het inschakelen van een deurwaarder of andere juridische stappen, wat slachtoffers kan afschrikken. De mogelijkheid om schade terug te vorderen via de civielrechtelijke route is daardoor niet altijd aantrekkelijk of haalbaar voor iedereen.
Daarnaast speelt schaamte een grote rol. Slachtoffers van oplichting voelen zich vaak beschaamd over het feit dat ze in de val zijn gelopen, wat hen kan weerhouden om actie te ondernemen. Dit gevoel van schaamte kan ervoor zorgen dat mensen zich niet verder verdiepen in de mogelijkheden die ze hebben om hun schade terug te vorderen. Het is essentieel dat slachtoffers zich ondersteund voelen en begrijpen dat ze niet de enige zijn die slachtoffer zijn geworden van dergelijke oplichting.
'Gezien het grote aantal slachtoffers hadden wij gedacht dat wij hier veel werk aan zouden krijgen, maar nog altijd krijgen we weinig aanmeldingen', zegt productontwikkelaar Rick van der Rest, die voor gerechtsdeurwaarderskantoor LAVG de service EHBO Fraude heeft opgezet.
Wat kunnen slachtoffers doen om schade terug te vorderen?
Hoewel de terugvorderingsmogelijkheden beperkt zijn, kunnen slachtoffers wel degelijk stappen ondernemen om de kans op schadevergoeding te vergroten. Het is essentieel dat zij zich bewust zijn van de beschikbare opties en de procedures die zij kunnen volgen om hun verloren geld terug te krijgen.
Slachtoffers van online oplichting wordt geadviseerd om de volgende stappen te ondernemen:
-
Doe aangifte bij de politie: Het doen van aangifte is een noodzakelijke eerste stap voor het starten van de Procedure NAW-gegevens Begunstigde bij Niet-Bancaire Fraude. Door aangifte te doen, wordt de politie in staat gesteld om patronen in oplichtingspraktijken te herkennen en mogelijk oplichters op grotere schaal aan te pakken.
-
Verzamel bewijs: Het is belangrijk dat slachtoffers alle communicatie, bankafschriften en andere relevante documenten bewaren die kunnen dienen als bewijs van de oplichting. Hoe meer bewijs er is, hoe sterker de zaak kan worden.
-
Neem contact op met je bank: Slachtoffers moeten hun bank informeren over de oplichting en vragen naar de mogelijkheden om de civielrechtelijke procedure (PNBF) te starten. De bank kan hen mogelijk helpen bij het verkrijgen van de NAW-gegevens van de oplichter.
-
Overweeg juridische hulp: Als het proces te complex lijkt, kunnen slachtoffers overwegen om juridische hulp in te schakelen, bijvoorbeeld via een rechtsbijstandsverzekering of door een deurwaarderskantoor in te schakelen om de zaak verder te behandelen.
Online oplichting is een ernstige bedreiging die dagelijks duizenden mensen treft. Ondanks de beschikbare juridische mogelijkheden om schade terug te vorderen, blijven de meeste slachtoffers zonder vergoeding achter. De complexiteit van de procedures, het gebrek aan bekendheid en de schaamte die veel slachtoffers voelen, zorgen ervoor dat slechts een klein percentage van de slachtoffers erin slaagt hun verloren geld terug te krijgen. Het is cruciaal dat er meer voorlichting komt over de beschikbare routes voor schadevergoeding en dat de procedures toegankelijker worden gemaakt voor iedereen die slachtoffer is geworden van online oplichting.
De Cijfers:
-
80% van de slachtoffers krijgt geen schadevergoeding.
-
20% van de slachtoffers krijgt wel schadevergoeding.
-
1% via de politie (strafrechtelijke weg).
-
0,2% via de civielrechtelijke procedure (PNBF).
-
8% via rechtsbijstandsverzekering.
-
11% via bank/creditcard terugbetalingen.
-
9% via andere methoden.
-
Bron: BNR
Wat is?
-
Phishing
Phishing is een vorm van online fraude waarbij oplichters zich voordoen als betrouwbare bedrijven of personen om persoonlijke informatie (zoals wachtwoorden, creditcardnummers of andere vertrouwelijke gegevens) te verkrijgen. Dit gebeurt meestal via e-mail, sms of nepwebsites. -
Civielrechtelijke procedure
Dit is een juridische procedure die wordt gebruikt om geschillen tussen burgers onderling op te lossen, in tegenstelling tot strafrechtelijke procedures waarbij een misdrijf wordt bestraft. In dit geval gaat het om een proces waarbij slachtoffers van oplichting hun schade kunnen proberen terug te vorderen. -
NAW-gegevens
NAW staat voor Naam, Adres en Woonplaats. Het betreft de basisgegevens van een persoon, die vaak nodig zijn om juridische stappen te ondernemen of iemand officieel te identificeren. -
Deurwaarder
Een deurwaarder is een ambtenaar die belast is met het uitvoeren van rechterlijke uitspraken, bijvoorbeeld het innen van schulden of het uitvoeren van een gerechtelijk bevel. In het geval van online oplichting kan een deurwaarder worden ingeschakeld om geld terug te vorderen. -
Rechtsbijstandsverzekering
Dit is een verzekering die juridische kosten dekt wanneer je in een conflict terechtkomt. Dit kan bijvoorbeeld helpen bij het starten van juridische procedures, zoals het terugvorderen van schade na oplichting. -
Psychologische manipulatie
Dit verwijst naar het gebruik van mentale technieken om iemands gedrag of beslissingen te beïnvloeden zonder dat die persoon zich hiervan bewust is. Bij online oplichting wordt deze techniek vaak gebruikt om slachtoffers te misleiden, bijvoorbeeld door in te spelen op emoties zoals angst, hebzucht of nieuwsgierigheid. -
Grensoverschrijdende criminaliteit
Dit verwijst naar misdaden die plaatsvinden over de grenzen van verschillende landen heen. In het geval van online oplichting gebeurt dit vaak, omdat oplichters gebruik maken van het wereldwijde karakter van internet om vanuit andere landen slachtoffers te misleiden. -
Complexiteit van de procedure
Dit verwijst naar hoe ingewikkeld en moeilijk te begrijpen of te doorlopen een bepaalde juridische procedure kan zijn. Bij de civielrechtelijke procedure voor het terugvorderen van schade door oplichting kan de hoeveelheid benodigde stappen en documenten overweldigend zijn voor slachtoffers.
Ontdek meer over cybercrime en het darkweb in onze uitgebreide bibliotheek. Voor een gestructureerd overzicht van relevante onderwerpen kun je terecht op onze onderwerpenpagina, waar je een alfabetisch gerangschikte lijst vindt.
Reactie plaatsen
Reacties